आज दूधला अनन्य साधारण महत्व आहे. दूध आपल्या जीवनातील जल समान अविभाज्य घटक आहे. उपजत बालकाची भूक भागविण्यापासून ते शंभरी पार केलेल्या व्यक्तींना चहाची चव वाढविण्यासाठी दुधाची गरज पडते. आधुनिक काळात दुधापासून वेगवेगळे पदार्थ बनवले जातात. त्यामुळे दुधाला अनन्य साधारण महत्व प्राप्त झालेले आहे. आजकाल, कोणत्याही दूध प्रक्रिया प्रकल्पाचा मुख्य विभाग म्हणजे दूध प्रक्रिया उपकरणे. हे विविध दूध उत्पादनावर काम करण्यास मदत करते जसे की दूध साठवणे, स्पष्टीकरण, एकसंधीकरण, पृथक्करण, पाश्चरायझेशन इ. सर्व दूध प्रक्रिया उपकरणे काही अत्याधुनिक आणि अद्वितीय तंत्रांनी अधिक प्रगत झाली आहेत. अधिक मानवी प्रयत्नांशिवाय चांगल्या दर्जाच्या दूध उत्पादनासाठी ही प्रगत हायटेक यंत्रे शेतकऱ्यांसाठी अतिशय उपयुक्त आहेत. दूध प्रक्रिया उपकरणे शेतकऱ्यांच्या सर्व गरजा लक्षात घेऊन डिझाइन आणि विकसित केली आहेत. दुग्धव्यवसायाला जगभरातील प्रमुख खाद्य उद्योगांपैकी एक बनवण्यात दूध प्रक्रिया यंत्रांची मोठी भूमिका आहे. चीज, दूध, लोणी, दही, श्रीखंड, आईस्क्रीम आणि इतर तत्सम उत्पादने यांसारखी उत्कृष्ट उत्पादने तयार करण्यासाठी दुग्धशाळेत विविध दूध प्रक्रिया मशीन्स उपयुक्त आहेत.

दुग्धजन्य पदार्थ, दूध आणि लोणी, चीज, आइस्क्रीम, दही आणि कंडेन्स्ड आणि वाळलेल्या दुधासह दुधापासून बनवलेले कोणतेही पदार्थ.ताजे आणि साठवता येण्याजोगे दोन्ही प्रकारचे पौष्टिक पदार्थ देण्यासाठी रेकॉर्ड केलेल्या वेळेच्या सुरुवातीपासूनच दुधाचा वापर मानवाकडून केला जात आहे. काही देशांमध्ये उत्पादित होणारे जवळजवळ अर्धे दूध ताजे पाश्चराइज्ड संपूर्ण, कमी चरबीयुक्त किंवा स्किम दूध म्हणून वापरले जाते. तथापि, बहुतेक दूध जगभरातील व्यापारातील अधिक स्थिर दुग्धजन्य पदार्थांमध्ये तयार केले जाते, जसे की लोणी, चीज, वाळलेले दूध, आइस्क्रीम आणि घनरूप दूध.

गायीचे दूध (बोवाइन प्रजाती) हे आतापर्यंत जगभरात वापरले जाणारे प्रमुख प्रकार आहे. त्यांच्या दुग्धोत्पादनासाठी वापरल्या जाणार्‍या इतर प्राण्यांमध्ये म्हशी (भारत, चीन, इजिप्त आणि फिलीपिन्समध्ये), शेळ्या (भूमध्य देशांमध्ये), रेनडिअर (उत्तर युरोपमध्ये) आणि मेंढ्या (दक्षिण युरोपमध्ये) यांचा समावेश होतो. हा विभाग गाईचे दूध आणि दुग्धजन्य पदार्थांवर प्रक्रिया करण्यावर लक्ष केंद्रित करतो. सर्वसाधारणपणे, गाईच्या दुधासाठी वर्णन केलेले प्रक्रिया तंत्रज्ञान इतर प्रजातींमधून मिळवलेल्या दुधावर यशस्वीरित्या लागू केले जाऊ शकते.

 

जर तुम्हाला दुग्ध व्यवसाय करायचे असेल तर तुम्हाला गाई, म्हशी पाळण्याची आवश्यकता नाही. इतर व्यापारी दुग्ध व्यवसाय करतात, त्या पद्धतीने तुम्ही दुग्ध व्यवसाय करू शकता. एखाद्या दुग्ध उत्पादन करणाऱ्या कंपनीबरोबर करार करून तुम्ही तयार दुधाच्या पिशव्या विकू शकता. उदा. आरे दूध, प्रभात, अमूल, मदर डेरी, गोवर्धन ई. या कंपन्यांबरोबर करार करून तुम्ही तयार दुधाच्या पिशव्या विकू शकता. किंवा एखाद्या घाऊक दुग्ध व्यवसाय करणाऱ्या व्यापऱ्याशी करार करून तुम्ही सर्व कंपन्यांचे दूध विकू शकता. किंवा घाऊक दूध विक्रेत्याकडून १०० ते २०० लिटर सुटे दूध मागवू शकता आणि एका मोठ्या दुधाच्या टाकीमध्ये ते साठवून ग्राहकांच्या गरजेप्रमाणे दूध विकू शकता.              

दुग्ध प्रक्रिया:

ऑटोमेशन:

ही डेअरी संबंधित ऑपरेशन्स, उपकरणे आणि रेषा नियंत्रित करण्याची प्रक्रिया किंवा उपाय आहे.

मिक्सिंग:

पावडर आणि द्रव घटक द्रव माध्यमात इमल्सीफाय करणे, विखुरणे, विरघळवणे हे एक उच्च जटिल ऑपरेशन आहे.

पाश्चरायझेशन:

पाश्चरायझर्स उपकरणे जीवाणू नष्ट करण्यासाठी आणि एन्झाइमॅटिक क्रियाकलाप कमी करण्यासाठी उत्पादनांच्या उष्णतेच्या उपचारांसाठी पाश्चरायझेशन प्रक्रियेसाठी वापरली जातात.

मानकीकरण:

मानकीकरण ही दूध उत्पादनातील मुख्य प्रक्रिया आहे ज्यामध्ये प्रथिने, एकूण घन पदार्थ, चरबी आणि घन चरबी नसलेले पदार्थ पूर्वी उत्पादनापासून वेगळे केले जातात.

दूध विभाजक:

दूध विभाजक दूध प्रक्रिया संयंत्रांमध्ये उत्पादनांचा पोत आणि उत्कृष्ट गुणवत्ता सुनिश्चित करण्यासाठी आणि विध्वंसक हवेचे सेवन रोखून स्किमिंग दुधाची उच्च कार्यक्षमता सुनिश्चित करण्यासाठी खूप उपयुक्त आहेत.

होमोजेनायझेशन:

होमोजेनायझर्सचा उपयोग विविध प्रकारचे परिणाम साध्य करण्यासाठी, क्रीम किंवा रस-आधारित पेयांची चव, पोत आणि चिकटपणा सुधारण्यासाठी, मलईची रेषा आणि दुग्धजन्य पदार्थांमध्ये अवसादन रोखण्यासाठी, पृथक्करण रोखण्यासाठी या ऑपरेशनसाठी केला जातो. दह्यात मठ्ठा.

दुधाच्या टाक्या:

दुधाच्या टाक्या हे कच्चे दूध, स्किम्ड दूध आणि मलई साठवण्यासाठी किंवा प्राप्त करण्यासाठी वापरल्या जाणार्‍या दुग्धशाळेतील मुख्य भाग आहेत.

दूध प्रक्रिया उपकरणांची कशी निवड करावी आणि वापरावी?

मुख्य यश मिळविण्यासाठी दुग्धशाळा चालविण्यासाठी शेतकऱ्याला सर्वोत्तम दुग्ध उपकरणे शोधणे फार महत्वाचे आहे. जर तुम्ही कोणतेही डेअरी फार्म (मोठे किंवा लहान) चालवत असाल तर दुग्धशाळेत सर्वोत्तम दूध प्रक्रिया उपकरणे असल्‍याने कामात मोठा फरक पडू शकतो. तुमच्याकडे खराब, स्वस्त अकार्यक्षम दूध उपकरणे असल्यास ते तुमच्या दूध प्रक्रिया व्यवसायासाठी धोकादायक ठरू शकते. ज्यामुळे तुमच्या उत्पादन खर्चात कपात होते. तुमच्या शेतासाठी दुधावर प्रक्रिया करणारी यंत्रे निवडण्यापूर्वी, तुमचा दुग्ध व्यवसाय समजून घेणे आवश्यक आहे आणि कोणत्या प्रकारची दूध प्रक्रिया यंत्रे सर्वात प्रभावी पद्धतीने फायदेशीर आहेत.

सर्वोत्तम दूध प्रक्रिया उपकरणे निवडण्यात मदत करणारे घटक:

दुग्ध व्यवसायात दूध प्रक्रिया मशीनची भूमिका :

ग्राहकांच्या मागणीनुसार दुग्ध व्यवसायासाठी डिझाइन केलेल्या दुधाच्या उपकरणांची मोठी श्रेणी सहज उपलब्ध आहे. चांगले उत्पादने तयार करण्यासाठी आणि बाजारपेठेत सेवा देण्यासाठी दूध प्रक्रिया प्रकल्प अत्यंत प्रगत उपकरणे वापरत आहेत. ही उच्च तंत्रज्ञान मशीन्स कोणत्याही अडचणीशिवाय सुलभ स्थापना, खर्च आणि दुरुस्ती सेवांसाठी डिझाइन केलेली आहेत.

होमोजेनायझर्स:

होमोजेनायझर हे मुख्य उपकरण आहे जे उत्पादनाच्या विविध प्रकारांना प्राप्त करण्यासाठी मुख्य भूमिका बजावते, रस-आधारित पेय किंवा मलईची चव, पोत आणि चिकटपणा सुधारते

विभाजक:

विभाजक मुख्यतः दुधाचे स्पष्टीकरण, शुद्ध दुधाचे चरबी, गरम आणि थंड दूध वेगळे करणे इत्यादीसाठी वापरले जातात. या उपकरणाचे वैशिष्ट्यपूर्ण वैशिष्ट्य संपूर्ण प्रक्रियेदरम्यान हवेपासून मदत करते आणि आम्हाला उत्कृष्ट उत्पादन गुणवत्ता, तसेच उत्पादन लवचिकता आणि उच्च पृथक्करण कार्यक्षमता देते. .

पाश्चरायझर्स:

कोणतेही उत्पादन तयार करताना पाश्चरायझेशन खूप महत्त्वाचे असते. पाश्चरायझर्स हे मुख्य दुधावर प्रक्रिया करणारे उपकरण आहेत जे रोगजनक जीवाणू नष्ट करण्यासाठी उत्पादनास उष्णता उपचार प्रदान करतात. हे उपकरण वापरण्याचा मुख्य उद्देश उत्पादनाचे आयुष्य वाढवण्यासाठी आणि वापरासाठी उत्पादन सुरक्षित करणे हा आहे.

दुधाच्या टाक्या:

दुधाच्या टाक्या प्रक्रिया व्यवसायातील दुधाच्या उत्पादनाशी संबंधित मुख्य घटक आहेत. दुग्ध व्यवसायात दुधाच्या टाकीचे विविध उपयोग आहेत. हे प्रमाणित प्रकारचे दूध, स्किम्ड दूध किंवा मलई साठवण्यासाठी वापरले जाते. प्री-स्टॅक टाक्या, अंतरिम टाक्या, दुधाच्या टाक्या आणि मिक्सिंग टाक्या तुम्हाला नेहमी सर्व आवश्यक वैशिष्ट्यांसह चांगल्या प्रमाणात दूध देतील.

चांगले दूध प्रक्रिया उपकरणे निवडणे महत्वाचे आहे जे पूर्णपणे मूळ, कमी देखभाल आणि वापरकर्त्यासाठी अनुकूल वैशिष्ट्यांसह ऑपरेट करणे सोपे आहे. प्रक्रिया उपकरणे आणि दूध रिसेप्शनची श्रेणी सर्वोत्तम कच्च्या मालासह बनविली पाहिजे. या पूर्ण झालेल्या श्रेणीमध्ये मशीनची विश्वासार्हता आणि उच्च कार्यप्रदर्शन मूल्यवान आहे जे तुम्हाला तुमच्या दुग्ध व्यवसायाच्या प्रत्येक बाजूने वाढण्यास मदत करतात.

दुग्धशाळेतील प्रगत दूध उपकरणांचे फायदे

दुग्ध उत्पादक शेतकऱ्यांनी वापरलेली विविध दुग्ध प्रक्रिया उपकरणे आहेत जसे की दूध प्रक्रिया उपकरणे, चीज बनवण्याची उपकरणे, लोणी बनवण्याची उपकरणे, दूध साठवण उपकरणे आणि बरेच काही. ही उपकरणे देखील नवीन तंत्रज्ञानाने अधिक प्रगत झाली आहेत ज्यामुळे दूध उत्पादन खूप सोपे होत आहे. डेअरी उपकरणे वरिष्ठ सल्लागारांच्या व्यवस्थापनाखाली पूर्ण केली जातात. जर तुम्ही डेअरी फार्म सुरू करण्याचा विचार करत असाल किंवा मिल्किंग मशीन्स अपग्रेड करण्याचा विचार करत असाल तर यशस्वी डेअरी फार्मर बनण्यासाठी ऑटोमॅटिक मिल्किंग मशिनरी खरेदी करण्याबाबत समजून घेणे आणि सतर्कता असणे आवश्यक आहे. सिस्टमचे फायदे आणि तोटे लक्षात ठेवून तुमची निवड चांगली करणे महत्त्वाचे आहे.

दूध प्रक्रिया उपकरणे  उत्पादक यांचे पत्ते व संपर्क क्रमांक :

१. साई इंजीनीअरिंग प्रोजेक्ट्स 

 संपर्क व्यक्ती : देवा पाटील – प्रो.

पत्ता : गट क्र.241, NH – 4, भारत बेंझ शोरूम जवळ, आंबप फाटा, वाठार,

ता.हातकणंगले, जि. कोल्हापूर – 416112

दूरध्वनी क्र. : २३२८ – २२३२९८ / ९८२२५५७१९३

२. स्कायलार्क इंजीनियर्स

संपर्क व्यक्ती : एम. बी. गुरव ( प्रो.) 

पत्ता : A – 21, मायानगरी, अल्फा लावल समोर, मुंबई – पुणे रोड, दापोडी, पुणे – महाराष्ट्र, भारत

दूरध्वनी क्र. :  9890169993 / 8378965042

वेबसाइट्स : www.skylarkpune.com

३. मिल्कन हेवी इंजिनिअरिंग प्रा. लि.

संपर्क व्यक्ती : श्री.सचिन भगत – प्रोप.

पत्ता : प्लॉट नंबर एस – ८, टी ब्लॉक, प्लॉट नंबर १०३, भोसरी, पुणे – ४११०२६

दूरध्वनी क्र. : ०२० – ६६३०१५५५ / ९८६००८७८७५ / ७८७५४४४९५५ 

ईमेल : response@milkondairyequipment.com    

वेबसाइट्स : www.milkondairyequipment.com

४. ओम मेटल्स आणि इंजिनिअर

संपर्क व्यक्ती : श्री.राजू बारावकर

पत्ता : १७०, ज्ञानेश्वर कॉलनी, एस.व्ही.इंजिनियरिंग कंपाउंड,  आकुर्डी,  पुणे – 411035.

दूरध्वनी क्र. :  9850846493 / 8888827830 / 98508 25694 / 92722 28397

ईमेल : response@dairyplants.in   

वेबसाइट्स : www.om-metals.com

५ .साई एंटरप्राइजेस

संपर्क व्यक्ती : श्री.टी.आर.घोडके

पत्ता : 17/1 ए, धवडे इंडस्ट्रियल इस्टेट, भोसरी गार्डन जवळ, भोसरी, पुणे – 411039

दूरध्वनी क्र. : 20 – 65305566 / 9822023377

६. गौडा इंजीनीरिंग

संपर्क व्यक्ती : श्री.हनुमंत पाटील

पत्ता : प्लॉट नं. 279, सेक्टर नं. 10, PCNTDA, MIDC, भोसरी, पुणे – 411026

दूरध्वनी क्र. :  9970446677 / 94223 28372

ईमेल : response@gaudadairyequipments.com    

वेबसाइट्स : www.gaudadairyequipments.com

७. सीलटेक इंजीनियर्स

संपर्क व्यक्ती : एम.बी.ए.पाटील – प्रोप.

पत्ता : 29/5, D-II ब्लॉक, MIDC, KSB चौक, MIDC, चिंचवड, पुणे – 411019

दूरध्वनी क्र. :  9850696765 / 9423696765

ईमेल : response@sealtechengineers.com

वेबसाइट्स : www.sealtechengineers.com

८. एनप्रोसिस्ट सोल्युशन प्रा.लि.

संपर्क व्यक्ती : श्री.गजानन हत्तेकर (MD)

पत्ता : गॅट क्रमांक १६६, दुकान क्रमांक १,

मॅचवेलच्या मागे, सहयोग नगर, तळवडे रोड, पुणे – ४१११०६२

दूरध्वनी क्र. : 20 – 65100744 / 9730408640

९. प्रसन्ना पॅकेजिंग मशिनरी प्रा. लि.

 संपर्क व्यक्ती : श्री संजीव सरनाईक

 पत्ता : प्लॉट नं. ए, 76, रोड क्र. 21, ओरियाना बिझनेस पार्क जवळ, नेहरू नगर, वागळे इंडस्ट्रियल इस्टेट, ईएस, ठाणे, महाराष्ट्र 400604

दूरध्वनी क्र. : ०२२ – २५८३१४५५ / २५८३६७८३ / ९६१९८६४२०६ / ९१५२००५५५८

ईमेल : marketing@prasannapackaging.com

वेबसाइट्स : www.prasannapackaging.com 

१०. रुपेश ईक्विपमेंट

संपर्क व्यक्ती : श्री.के.पी.राक्षे – प्रॉप.

पत्ता : प्लॉट नं.29, सेक्‍ट नं.10, PCNTDA, भोसरी, पुणे – ४११०२६.  

दूरध्वनी क्र. :  ९८२२२४४११३ 9822244113 / ७६३९९५४३३३ 

ईमेल : response@rupeshequipments.com  

वेबसाइट्स : www.rupeshequipments.com

११. स्टॅन-प्लांट इंडस्ट्रीज

 संपर्क व्यक्ती : श्री.प्रवीण घोडनाडीकर – प्रोप.

पत्ता : क्र.43/9 – 16, मानाजी नगर, गणपती मंदिर जवळ, नर्हे गाव, ता.हवेली, पुणे – ४११०४१.  

दूरध्वनी क्र. : 20 – 24699229 / 9028530827 / 9371012308

ईमेल : response@ stanplant.com  

वेबसाइट्स : www.stanplant.com

१२. विठ्ठल फॅब टेक इंजिनिअरिंग

संपर्क व्यक्ती : श्री.मयूर जगताप – दिग्दर्शक

पत्ता : गेट क्र.50, भारत वजन पुलाजवळ, देहू-आळंदी रोड, तळवडे, पुणे – ४११०६२.  

दूरध्वनी क्र. :  9404529384 / 8408807330

ईमेल : response@ vitthalfabtecheng.com

वेबसाइट्स : www.vitthalfabtecheng.com

१३. पृथ्वी प्रिसिजन इंजिनियरिंग प्रा.लि.

संपर्क व्यक्ती : श्री. दिनेश पुथरण

पत्ता : प्लॉट क्रमांक ५५, नेल्को लिमिटेड इलेक्ट्रॉनिक झोन जवळ, टीटीसी महापे

एमआयडीसी, नवी मुंबई – ४००७१०

दूरध्वनी क्र. :  +91-9769023799 / 9867753109

ईमेल : info@prithviengg.com

१४. कुलकर्णी फॅब्रिकेटर्स प्रा. लि.

संपर्क व्यक्ती : श्री.राजीव कुलकर्णी – एम.डी.

पत्ता : 114/1/5, जनरल ब्लॉक, MIDC भोसरी, पुणे – 411026

दूरध्वनी क्र. : 9890663976 / 9822021634 

ईमेल : kulkarni.fabricators@gmail.com

 १५. प्युअर सेंट्रीफ्यूज

संपर्क व्यक्ती ; श्री.अवधूत कुलकर्णी

पत्ता : S.No 322/3 वाघेरे इंडस्ट्रियल इस्टेट, जुन्या बोट क्लब जवळ, पिंपरीगाव,  पुणे – ४११०१७. महाराष्ट्र, भारत.   

दूरध्वनी क्र. :  9823302211 / 9762226129

ईमेल : response@purecentrifuges.in  

वेबसाइट्स : www.purecentrifuges.in

१६. जय एंटरप्राइजेस

संपर्क व्यक्ती : श्री.संदीप जाधव – प्रोप.

पत्ता : गेट क्रमांक 48, तळवडे-चिखली, शिव रोड, भारत वजन पूल समोर, तळवडे, पुणे – 411062 महाराष्ट्र, भारत. 

दूरध्वनी क्र. : 9545888825 / 9518362868

१७. शिव इंजीनियर्स सर्विसेस

संपर्क व्यक्ती : श्री.दीपक पवार / श्री. हणमंत पाटील

पत्ता : सी – 3/5, एमआयडीसी, तासवडे, एमआयडीसी, कराड, जि. सातारा – 415110

दूरध्वनी क्र. : 9763969947 / 9860086681

१८. एस. टी. इंजीनीरिंग

संपर्क व्यक्ती : श्री. राजेंद्र एम.पवार

पत्ता : सेक्टर क्रमांक 7, प्लॉट क्रमांक 268, पीसीएनटीडीए, भोसरी, पुणे-411026

दूरध्वनी क्र. :  9881038688

१९. डेअरी टेक इंडिया

संपर्क व्यक्ती :  श्री.रावत

पत्ता : एल 31/5, जे ब्लॉक, एमआयडीसी, भोसरी, पुणे – ४११०२६.  

दूरध्वनी क्र. : 20 – 65101272 / 9822028137

२०.आकामा इंजीनीरिंग 

संपर्क व्यक्ती : श्री मुख्तार अत्तार – प्रोप.

पत्ता : प्लॉट नं.4, गेट नं.69, ज्योतिबा नगर, सोनवणे वस्तीजवळ, तळवडे, पुणे – 412114

दूरध्वनी क्र. : 20 – 27691451 / 27691452 / 9822258198

निष्कर्ष :-

दूध हे पाण्याप्रमानेच जीवनासाठी अत्यावश्यक आहे. नवजात बालकपासून ते वृद्ध व्यक्तिपर्यंत सर्वानाच दूध पिण्याची आवड आहे.  दूध हे बहुपयोगी आहे व त्यापासून वेगवेगळे पदार्थ बनवले जातात. त्यामुळे त्याची बाजारात प्रचंड मागणी आहे. दुग्ध व्यवसाय करणे हा एक सर्वोत्तम पर्याय ठरू शकतो.

 

माझी इतर ईबूक्स 

व्यवसाय कसा सुरू करावा आणि वाढवावा        ईमेल मार्केटिंग व्हॉट्सअप मार्केटिंग यूट्यूब मार्केटिंग सुकामेवाचा व्यवसाय कसा करावा

आपण आपल्या मित्रांकडून नेहमीच ऐकतो की, माझ्या मित्राने दोन गाड्या विकत घेतल्या आणि तो टुरिस्टचा व्यवसाय करून भरपूर पैसे कमवत आहे. मी देखील गाडी विकत घेईन आणि टुरिस्टचा व्यवसाय सुरू करीन आणि माझ्या मित्राप्रमाणेच भरपूर पैसे कमवेन.
चूक
अशी माणसे इतरांचा व्यवसाय पाहतात आणि स्वत:चा व्यवसाय सुरू करतात. पण १ किंवा २ वर्षानंतर त्यांचा व्यवसाय बंद पडतो. कारण त्यांना त्या व्यवसायाचा अनुभव नसतो. ज्यांनी हा व्यवसाय सुरू केला आहे कदाचित त्यांना या व्यवसायाचा अनुभव असेल किंवा त्यांनी कोणत्या तरी कंपनीत काम केले असेल.

आपल्याला व्यवसाय करायचा आहे पण .. 

१.  कोणता व्यवसाय निवडावा ? 

२.  व्यवसायाची सुरुवात कशी करावी ? 

३.  भांडवल कसे उभारावे ? 

४.  ग्राहकांचा विश्वास कसा संपादन करावा ?

५.  ग्राहक कसे वाढवावेत ?

६.  उत्पन्न कसे वाढवावे ?

७.  नफा कसा मिळतो ?

८.  हातात सतत पैसा कसा खेळता ठेवावा ?

९.  व्यवसाय बंद होऊ नये म्हणून काय करावे ?

१०. भाड्याच्या दुकानातून स्वत:चे दुकान कसे घ्यावे ?